Μεγάλο Σάββατο στη Β. Ελλάδα: Τα έθιμα που αναβιώνουν σε διάφορες περιοχές

Το Μεγάλο Σάββατο είναι η τελευταία μέρα της Μεγάλης Εβδομάδας και της Μεγάλης Σαρακοστής. Είναι το μόνο Σάββατο του χρόνου κατά το οποίο νηστεύεται ακόμη και το λάδι. Τα μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου προς την Κυριακή του Πάσχα γιορτάζεται κατά το ορθόδοξο τυπικό η Ανάσταση του Χριστού.

Η Πρώτη Ανάσταση
Το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου γιορτάζεται στην εκκλησία η πρώτη Ανάσταση. Τελείται ο εσπερινός του Πάσχα. Η ακολουθία έχει αναστάσιμο και πανηγυρικό χαρακτήρα. Είναι η λεγομένη Πρώτη Ανάσταση. «Σεισμός εγένετο μέγας», καθώς οι Μυροφόρες πλησιάζουν τον Τάφο του Ιησού. Φτάνοντας στο σημείο αντί για το πτώμα του Ιησού βλέπουν στη θέση του Άγγελο ο οποίος τους αναγγέλει πως ο «Κύριος Ανέστη». Τα μεσάνυχτα του Σαββάτου προς Κυριακή γίνεται η Ακολουθία της Αναστάσεως και ο όρθρος και η Λειτουργία του Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Οι λαμπάδες ανάβουν με το Άγιο φως τη στιγμή ακριβώς που ο ιερέας εμφανίζεται στην Ωραία Πύλη λέγοντας «Δεύτε Λάβετε Φως». Το φως αυτό μεταφέρεται στο σπίτι. Με το «Άγιο Φως» των κεριών οι άνθρωποι κάνουν το σχήμα του σταυρού πάνω από την κεντρική πόρτα του σπιτιού για καλή τύχη.

Θράκη: Νωρίτερα η Ανάσταση στον Δίλοφο
Και φέτος νωρίτερα, στις 21.00 μ.μ., το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου θα πραγματοποιηθεί η Αναστάσιμη λειτουργία στον Δίλοφο Τριγώνου. Στην εκκλησία της Αγίας Τριάδας την Αναστάσιμη λειτουργία θα τελέσει ο μητροπολίτης Διδυμοτείχου Ορεστιάδος και Σουφλίου Δαμασκηνός. Σύμφωνα με πληροφορίες στο Δίλοφο ζουν ελάχιστοι μόνιμοι κάτοικοι, στη συντριπτική τους πλειοψηφία ηλικιωμένοι. Ο ποταμός Έβρος χωρίζει το χωριό από την Τουρκία και τη Βουλγαρία και γι’ αυτό το λόγο η περιοχή αποκαλείται «τριεθνές Έβρου». Ο κ. Δαμασκηνός έχει ξαναβρεθεί στον Δίλοφο για να τελέσει την Αναστάσιμη λειτουργία δείχνοντας με την πράξη του, ότι βρίσκεται δίπλα στους κατοίκους του Έβρου, όπου κι αν μένουν αυτοί.

Δυτ. Μακεδονία: Νεκρόδειπνα στην Κοζάνη
Ο κύκλος των πασχαλιάτικων εθίμων στη Δυτική Μακεδονία αναβιώνει και το Μεγάλο Σάββατο στην Κοζάνη. Οι κάτοικοι της πόλης από τον απόλυτο θρήνο και τη σιωπή το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής φτάνουν στο αναστάσιμο μήνυμα της ελπίδας τα μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου δίπλα στους τάφους των δικών τους ανθρώπων. Ένα από τα πιο ιδιαίτερα έθιμα του Πάσχα που κρατάει χρόνια αναβιώνει κάθε χρόνο τη νύχτα της Ανάστασης στην πόλη της Κοζάνης.
Οι κάτοικοι της κάνουν Ανάσταση στο νεκροταφείο του Αγίου Γεωργίου. Σε κλίμα κατάνυξης και συγκίνησης το «Χριστός Ανέστη» πολλοί κάτοικοι της πόλης το ψέλνουν στο νεκροταφείο του Αγίου Γεωργίου που είναι το μεγαλύτερο νεκροταφείο της πόλης. Τα μέλη κάθε οικογένειας συγκεντρώνονται από νωρίς γύρω από τα μνήματα των νεκρών τους. Με αναμμένη τη λαμπάδα ψέλνουν το «Χριστός Ανέστη!». Τσουγκρίζουν τα αυγά τους και ανταλλάσσουν ευχές ενώ φεύγοντας αφήνουν κόκκινα αυγά στο μνήμα για να «χορτάσουν» τα μέλη της οικογένειας που έχουν πεθάνει.

Το έθιμο
Το έθιμο ξεκίνησε από παλιές εποχές. Οι κάτοικοι της πόλης το βρήκαν από τους παππούδες τους και με το πέρασμα των χρόνων γίνεται όλο και πιο ισχυρό. Παλιά οι άνθρωποι ήταν πιο εξοικειωμένοι με τον θάνατο, καθώς η θνησιμότητα ήταν μεγάλη σε όλες τις ηλικίες και πιο ριζωμένη μέσα τους. Και πίστευαν ότι οι νεκροί εξακολουθούσαν να μετέχουν στη ζωή τους με τρόπο μεταφυσικό που δεν έμπαιναν στον κόπο να εκλογικεύσουν.

Καστοριά: «Γυρίζει» η «Ροδάνη» στο Απόζαρι
Και φέτος αναβιώνει για τις ημέρες του Πάσχα η «Ροδάνη» στην Καστοριά. Όπως λέει στο thesseconomy.gr ο πρόεδρος του Εξωραϊστικού Πολιτιστικού Συλλόγου «Το Απόζαρι» Καστοριάς Γρηγόριος Ρόντσης «το παραδοσιακό έθιμο της ‘Ροδάνης’ αναβιώνει κάθε χρόνο στην Καστοριά. Μικροί και μεγάλοι με ‘εισιτήριο’ ένα κόκκινο αυγό θα έχουν την ευκαιρία μέχρι τη δεύτερη μέρα του Πάσχα να χαρούν και να… απολαύσουν την εναέρια βόλτα τους. Είναι κάτι που έχει μείνει από παλιά και το διατηρούμε ως τις μέρες μας. Είναι η μοναδική ‘Ροδάνη’ που έχει στηθεί στην Καστοριά στην πλατεία, στο Απόζερι. Η ‘Ροδάνη’ ο… προκάτοχος του σύγχρονου λούνα παρκ υπήρχε από πολύ παλιά στην Καστοριά. Διασκέδαζε μικρούς και μεγάλους τις ημέρες του Πάσχα. Μοιάζει με το σημερινό Μύλο του λούνα παρκ αλλά σε παλιότερη μορφή. Είναι μια μεγάλη ξύλινη ρόδα που περιστρέφεται. Στηρίζεται σε ξύλα, κάθονται τα παιδάκια στις καρέκλες και εμείς οι μεγαλύτεροι τα κινούμε κυκλικά». Σήμερα, Μεγάλο Σάββατο, μικροί και μεγάλοι μπορούν να διασκεδάσουν από τις 18.00 μ.μ.-20.00 μ.μ. το βράδυ.

Από το 1912 στις μέρες μας
Το παραδοσιακό έθιμο της «Ροδάνης» αναβίωνε στην Καστοριά, μετά την απελευθέρωση της πόλης από τους Τούρκους και την ταυτόχρονη προσάρτησή της στο ελληνικό κράτος, από το Νοέμβριο του 1912. Πρόκειται για ένα έθιμο που πραγματοποιούνταν κατά τη διάρκεια του Πάσχα. Ουσιαστικά είναι ο προάγγελος του σύγχρονου λούνα παρκ. Σε κάθε γειτονιά και οικισμό της Καστοριάς στηνόταν για αρκετές δεκαετίες η «Ροδάνη» και ήταν αλληλένδετη με τις εορταστικές εκδηλώσεις του Πάσχα.

Στο Άγιο Όρος
Στο Άγιο Όρος το χαρμόσυνο μήνυμα της Αναστάσεως έρχεται το πρωί το Μεγάλου Σαββάτου. Οι ιερείς φορούν ήδη λευκά άμφια, καθώς ο λίθος από τον τάφο του Ιησού έχει κυλιστεί. Η λειτουργία της πρώτης Αναστάσεως είναι χαρμόσυνη και ο ναός γεμίζει με βάγια και δάφνες που πετά ο ηγούμενος σε μοναχούς και προσκυνητές. Η μέρα κυλά ήσυχα, ώσπου το σκότος να γίνει φως από το Αναστάσιμο φως που έρχεται και στο Όρος από τον Πανάγιο Τάφο. Ο ηγούμενος μοιράζει σε όλους το φως μόλις ακούγεται το «δεύτε λάβετε φως». Το «Χριστός Ανέστη» ψέλνεται έξω από το Καθολικό υπό τους ήχους των ταλάντων που ηχούν χαρμόσυνα. Επιστρέφουν στο Καθολικό για να ολοκληρωθεί η λειτουργία. Το φιλί της αγάπης, που ανταλλάσσουν φιλώντας ο καθένας έναν σταυρό και μια εικόνα στα χέρια του άλλου, δίνει τον νόημα της ενότητας της εκκλησίας.

Το πρώτο μη νηστίσιμο γεύμα
Μετά την Ακολουθία της Αναστάσεως μοναχοί και προσκυνητές μετακινούνται την τράπεζα της μονής για το πρώτο μη νηστίσιμο γεύμα μετά από νηστεία 40 ημερών. Ψάρι χόρτα κρασί και κόκκινα αυγά βρίσκονται ήδη στα τραπέζια. Αμέσως μετά το πασχαλινό γεύμα οι μοναχοί και οι προσκυνητές επιστρέφουν στο ναό. Στο τέλος της πρωινής Λειτουργίας πέρνουν από τα χερια του ηγούμενου ευλογία, ένα γλυκό και ένα κόκκινο αυγό. Αν πάρει κανείς αυτές τις ημέρες το καραβάκι από την Ουρανούπολη για τη Δάφνη, θα ζήσει ένα Πάσχα εντελώς διαφορετικό. Το Περιβόλι της Παναγίας έχει προσευχή, σιωπή για τη σωτηρία του ανθρώπου. Γι αυτή τη σωτηρία που έγινε η Ανάσταση.