Thesseconomy Οικονομία – Επιχειρείν
Η Δευτέρα του Πάσχα σήμερα, 21 Απριλίου, γνωστή και ως Δευτέρα της Διακαινησίμου, είναι η ημέρα μετά την Κυριακή του Πάσχα, είναι δημόσια αργία και δίνει ιδιαίτερη σημασία στο Πάσχα ως τη σημαντικότερη εορτή του έτους. Είναι επίσης η δεύτερη ημέρα του Πεντηκοσταρίου και η δεύτερη ημέρα της Διακαινησίμου Εβδομάδας. Στις Ρωμαιοκαθολικές χώρες αποκαλείται και Δευτέρα του Αγγέλου «επειδή μνήμην ποιούμεθα της συναντήσεως του αγγέλου με τις μυροφόρες γυναίκες που έφθασαν στον Τάφο του Χριστού». Στην Ορθόδοξη Εκκλησία η σημερινή μέρα αποκαλείται και «Δευτέρα της Λαμπρής».
Τα έθιμα της Δευτέρας του Πάσχα
Τοπικά έθιμα και παραδόσεις, που έχουν τις ρίζες τους στο βάθος των αιώνων, τηρούνται από γενιά σε γενιά και αναβιώνουν σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Πολλά από αυτά τα έθιμα ήρθαν από τους πρόσφυγες της Θράκης, άλλα από τον Πόντο και άλλα από τη Μικρά Ασία, ενώ άλλα διατηρήθηκαν από τα οθωμανικά χρόνια και άλλα βρίσκουν τις ρίζες τους στην αρχαία Ελλάδα. Σήμερα, Δευτέρα του Πάσχα, αναβιώνουν διάφορα έθιμα στη Βόρεια Ελλάδα συνεχίζοντας έτσι την παράδοση και τον πολιτισμό των περιοχών.
Άγιο Όρος: Περιφορά της εικόνας του Άξιον Εστί στις Καρυές
Η γιορτή του Πάσχα στο Άγιο Όρος φτάνει στην αποκορύφωσή της με την περιφορά της θαυματουργής εικόνας του Άξιον Εστί στις Καρυές, την μικρή πρωτεύουσα της περιοχής. Οι κάτοικοι των Κελλίων έχουν τον προνομιούχο ρόλο σε αυτή την περίσταση. Έξι ολόκληρες ώρες διαρκεί η περιφορά, διάστημα κατά το οποίο οι χαρμόσυνες κωδωνοκρουσίες και οι βυζαντινές μελωδίες πλημμυρίζουν την ανοιξιάτικη ατμόσφαιρα. Η λιτανεία περνάει από τα κονάκια και τα κελιά των μοναχών οι οποίοι υποδέχονται την εικόνα με τιμές και παράλληλα προσφέρουν εδέσματα, τυρί και κρασί για να κεραστούν οι επισκέπτες του Αγίου Όρους. Οι κάτοικοι των Κελλίων θεωρούν τη θαυματουργή εικόνα του Άξιον Εστί ως κάτι αποκλειστικά δικό τους καθώς «δεν Την έφεραν οι μοναστηριακοί από κανένα μοναστήρι τους». Για το λόγο αυτό, η εικόνα αυτή χαρακτηρίζεται ως η προστάτιδα και η πολιούχος όλου του Αγίου Όρους. «Φανοί, εισοδικά, θυμιατά, λάβαρα, σημαίες συνοδεύουν την εικόνα σε όλη την διαδρομή.
Στη Χαλκιδική
Η «Κούνια» στο Στανό
O Σύλλογος Γυναικών του Στανού τηρώντας τις παραδόσεις τα ήθη και τα έθιμα αναβιώνει τα τελευταία χρόνια το έθιμο της «Κούνιας». Σήμερα, δεύτερη ημέρα του Πάσχα, στις 11.00 το πρωί δίνουν όλοι ραντεβού στην εκκλησία της Αγίας Χάιδως και αναβιώνουν το έθιμο. Ένα έθιμο που με το πέρασμα του χρόνου είχε ξεχαστεί. Με την πρωτοβουλία του Συλλόγου και του ιερέα του χωριού… ξαναζωντανεύει, ώστε να θυμούνται οι παλιότεροι και να μαθαίνουν οι νέοι. Σήμερα σε μεγάλα δέντρα του χωριού μαζεύονται παρέες αγοριών και κοριτσιών και κάνουν κούνιες. Όταν κουνιέται το αγόρι ή το κορίτσι λένε και το αντίστοιχο τραγούδι. Στο τέλος λένε την αναστάσιμη προσευχή. Αφού κουνιόντουσαν άφηναν την ουρά του σχοινιού στο έδαφος και σχηματίζονταν κουλούρες. Ανάλογα με τους κύκλους που δημιουργούνταν έλεγαν ότι τόση θα είναι η αγάπη της μελλοντικής πεθεράς ή σε πόσα χρόνια θα παντρευτούν. Αυτό το έθιμο ήταν αφορμή να διασκεδάσουν οι νέοι και οι νέες παλιότερων εποχών. Επίσης το έθιμο έχει και θρησκευτικό συμβολισμό. Το κατέβασμα της κούνιας συμβολίζει τον ερχομό του Χριστού στη γη και το ανέβασμα την Ανάστασή Του.
Το «καντάρι» στην Αρναία
Στην Αρναία αναβιώνουν τις ημέρες του Πάσχα από την Πολιτιστική και Επιμορφωτική Εταιρεία ποικίλα έθιμα, τα οποία στην πλειοψηφία τους έχουν τη ρίζα τους από την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Τη δεύτερη μέρα αναβιώνει το έθιμο του «κανταριού». Κάτω από τον μεγάλο πλάτανο στην πλατεία της Αρναίας κρεμιέται ένα «καντάρι», ζύγι δηλαδή, και περνούν όλοι για να ζυγιστούν, αφού πρώτα κεραστούν με λουκούμι και κόκκινο αυγό, ώστε να διαπιστωθεί ποιος έφαγε περισσότερο το Πάσχα. Κερδισμένοι βγαίνουν όσοι έχουν το μεγαλύτερο βάρος και ως έπαθλο παίρνουν από μια κατσαρόλα, με τον πρώτο να κερδίζει τη μικρότερη και τον τρίτο την μεγαλύτερη για να συναγωνισθεί ως την επόμενη χρονιά τον πρώτο. Παράλληλα, την ίδια μέρα στην πλατεία στήνονται κούνιες στολισμένες με κισσό και λουλούδια, από τις οποίες περνούν όλοι και οι γυναίκες του χωριού τραγουδούν παραδοσιακά πασχαλιάτικα άσματα και τραγούδια για την άνοιξη.
Στο Λάκκωμα
Σήμερα, Δευτέρα του Πάσχα, στο Λάκκωμα Χαλκιδικής αναβιώνει το τοπικό έθιμο των αυγομαχιών. Πρόκειται για μια παράδοση που έφεραν στην περιοχή οι πρόσφυγες του Πόντου και συμβολίζει την Ανάσταση του Χριστού, αλλά και την αιώνια μάχη ανάμεσα στο καλό και στο κακό. Οι διαγωνιζόμενοι «αυγομάχοι» προσέρχονται μια ώρα νωρίτερα στο γήπεδο μπάσκετ όπου γίνεται η αναβίωση του εθίμου, καθώς πραγματοποιείται έλεγχος των αυγών. Βασικός κανόνας του εθίμου είναι η χρησιμοποίηση μόνο αυγών κότας. Οι διαγωνιζόμενοι συμμετέχουν στις αυγομαχίες με 45 αυγά στο σύνολο και νικητής αναδεικνύεται εκείνος αυτός που έχει τα λιγότερα σπασμένα αυγά. Στους τρεις πρώτους νικητές, απονέμονται βραβεία και στον πρώτο που θα του σπάσουν όλα τα αυγά θα του απονεμηθεί το «χρυσό τηγάνι» για να τα πάει για τηγάνισμα.
Στις Σέρρες
Στην Καστανούσα του δήμου Σιντικής, στις Σέρρες, οι «αυγομαχίες» γίνονται τη δεύτερη μέρα του Πάσχα. Το έθιμο συμβολίζει την Ανάσταση του Κυρίου και τη σύγκρουση του καλού με το κακό. Η προετοιμασία ξεκινάει από το Δεκέμβριο, όπου οι συμμετέχοντες στο διαγωνισμό ξεκινούν να συλλέγουν τα αυγά, αφού έχουν ταΐσει τις κότες τους με σιτάρι, άμμο και μαρμαρόσκονη για να δημιουργήσουν αυγά με γερό τσόφλι. Βασικός κανόνας του εθίμου είναι η χρήση μόνο αυγών κότας. Ο κάθε ένας που συμμετέχει στην «αυγομαχία» έχει στη διάθεσή του 30 αυγά και νικητής αναδεικνύεται αυτός που έχει τα λιγότερα σπασμένα αυγά.
Στα Γιαννιτσά Πέλλας
Σήμερα στα Γιαννιτσά του νομού Πέλλας αναβιώνουν οι «Κουνιές». Το έθιμο αυτό γινόταν γιατί η «αιώρηση», δηλαδή το κούνημα, θεωρούνταν ότι γινόταν «σε καλό» υπέρ υγείας και υπέρ της πλούσιας πλούσιας σοδειάς της γης.
Στην Πέλλα
Στην περιοχή της Πέλλας, στο γραφικό χωριό Μαργαρίτα, τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα, τιμάται το τοπικό έθιμο του «Σπασίματος των Αυγών», ενώ παράλληλα προσφέρονται στους επισκέπτες ντόπια παραδοσιακά εδέσματα και κρασί.
Στην Καβάλα
Στη δημοτική κοινότητα Κρηνίδων του δήμου Καβάλας αναβιώνει σήμερα το παραδοσιακό έθιμο γνωστό των«αυγομαχιών». Μικροί και μεγάλοι κάτοικοι της περιοχής με ιδιαίτερη φροντίδα παρουσιάζουν τα αυγά τους και ξεκινούν μια ιδιόμορφη μάχη τσουγκρίσματος. Η προετοιμασία αυτής της γιορτής ξεκινάει εβδομάδες πριν με τη συγκέντρωση των καλύτερων αυγών από κότες και φραγκόκοτες. Επίσης το έθιμο με τις αυγομαχίες αναβιώνει και στο Θρυλόριο του Ν. Ροδόπης, στο Μαυρόβατο και στο Μυλοπόταμο Δράμας, στα Λευκάδια Βεροίας και στη Κρύα Βρύση Γιαννιτσών.
«Νεκρόδειπνα» στην Κοζάνη
Με έθιμα, οι ρίζες των οποίων χάνονται στον χρόνο, είναι «δεμένη» η περίοδος του Πάσχα στην Περιφερειακή Ενότητα Κοζάνης. Σε ορισμένα χωριά της Κοζάνης, όπου οι κάτοικοι έχουν την καταγωγή τους από τον Πόντο, συνηθίζουν τα περίφημα «Νεκρόδειπνα». Τη Δευτέρα και την Τρίτη του Πάσχα, στο Πρωτοχώρι Κοζάνης οι κάτοικοι μαζεύονται από νωρίς στα μνήματα και ετοιμάζουν το εορταστικό τραπέζι της οικογένειας με σπιτικά εδέσματα, γλυκά, κόκκινο κρασί και ό,τι άλλο αγαπούσαν οι νεκροί. Το γεύμα διαρκεί μέχρι αργά το απόγευμα και συνήθως σφραγίζεται μ’ ένα μεθυστικό γλέντι, συνοδεία ποντιακής λύρας, με χορούς και τραγούδια που θυμίζουν στα ζώντα μέλη της οικογένειας στιγμιότυπα από την ζωή των συγγενών τους που έχουν πεθάνει. Η ατμόσφαιρα είναι συγκινητική και αυτό που εντυπωσιάζει είναι η εξοικείωση των ανθρώπων με την ιδέα του θανάτου καθώς και τα αισθήματα αγάπης και χαράς που οι άνθρωποι εκδηλώνουν σε αυτή τη νεκρολατρική γιορτή επιθυμώντας να «επικοινωνήσουν» με τα αγαπημένα τους πρόσωπα που έφυγαν από τη ζωή. Πρόκειται για μια θρησκευτική συνήθεια που έχει αντέξει στον χρόνο και παρ’ όλες τις σύγχρονες διαστάσεις της ζωής έχει καταφέρει να παραμείνει λιτή και με συμβολικό χαρακτήρα.
