Thesseconomy Οικονομία – Επιχειρείν
Η Πρωτοχρονιά ή αλλιώς πρώτη του έτους γιορτάζεται με μεγαλοπρέπεια και λαμπρότητα σε όλη την Ελλάδα. Τα πρωτοχρονιάτικα έθιμα, κάποια πολύ γνωστά όπως το «σπάσιμο του ροδιού», τα «Ραγκουτσάρια» και κάποια πιο… άγνωστα, όπως τα «Μπαμπαλιούρια» αντικατοπτρίζουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και την πλούσια παράδοση κάθε τόπου. Αρκετά αναβιώνουν σήμερα, ανήμερα της Πρωτοχρονιάς, σε διάφορες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας.
Στην Καβάλα το «σπάσιμο του ροδιού»
Στην Καβάλα πολλοί κάτοικοι διατηρούν ακόμα κάποια από τα έθιμα που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη, όπως το «σπάσιμο του ροδιού» μπροστά στην είσοδο του σπιτιού για καλή τύχη, καθώς και τη μεταφορά μιας πέτρας – συνήθως από το μικρότερο μέλος της οικογένειας – στο εσωτερικό του σπιτιού για να είναι στέρεο το σπίτι και γερή ολόκληρη η οικογένεια τη νέα χρονιά. Το πρωί της Πρωτοχρονιάς η οικογένεια πηγαίνει στην εκκλησία και ο νοικοκύρης κρατάει στην τσέπη του ένα ρόδι για να έχει την ευλογία της θείας λειτουργίας. Γυρνώντας σπίτι, πρέπει να χτυπήσει το κουδούνι της εξώπορτας, δεν κάνει να ανοίξει ο ίδιος με το κλειδί του, και έτσι να είναι ο πρώτος που θα μπει στο σπίτι για να κάνει το «ποδαρικό» με το ρόδι στο χέρι. Μπαίνοντας μέσα, με το δεξί, σπάει το ρόδι πίσω από την εξώπορτα και ταυτόχρονα λέει: «με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά».
Στο Ποδοχώρι Παγγαίου το «ποδαρικό»
Στην δημοτική κοινότητα Ποδοχωρίου του δήμου Παγγαίου, σήμερα, πρώτη ημέρα του νέου χρόνου διατηρούν ακόμα αναλλοίωτο το έθιμο του «ποδαρικού», όπου τα πιο μικρά παιδιά επισκέπτονται όλα τα σπίτια του οικισμού μπαίνοντας μέσα σε αυτά με το δεξί πόδι, λένε ευχές στους νοικοκύρηδες του σπιτιού και δέχονται γλυκά και δώρα. Συνηθίζεται να δίνεται ένα χρηματικό ποσό στα παιδιά θα επισκεφτούν κάποιο σπίτι. Συνήθως πρόκειται για τα εγγόνια ή τα ανίψια.
Στο Άργος Ορεστικό της Καστοριάς
Το πρώτο καρναβάλι της χρονιάς γίνεται στο Άργος Ορεστικό Καστοριάς και διαρκεί δύο ημέρες. Το μεσημέρι της Πρωτοχρονιάς τα «μπουλούκια» αφού έχουν περάσει απ’ όλα τα σπίτια, μαζεύονται τα στην κεντρική πλατεία και με συνοδεία τα χάλκινα, νταούλια και τους ζουρνάδες στήνουν ένα τρικούβερτο γλέντι. Το κυρίαρχο στοιχείο είναι η πολιτική και κοινωνική σάτιρα, όπου διακωμωδείται κάθε κοινωνική έκφανση, ενώ ξεχωριστή θέση στη σάτιρα έχει το έργο και η παρουσία των τοπικών πολιτικών της περιοχής. Ακόμη δεν ξεφεύγει από την ανατρεπτική σάτιρα των «μπουλουκιών» οι συνήθειες και ο τρόπος ζωής των κατοίκων αυτής της μικρής κωμόπολης.
Στην Κοζάνη οι «Μωμόγεροι»
Στην Κοζάνη συνοδεία της ποντιακής λύρας οι «Μωμόγεροι» γυρίζουν όλες τις γειτονιές των οκτώ δημοτικών διαμερισμάτων, χορεύουν και τραγουδούν σε κάθε σπίτι με ευχές για τη νέα χρονιά. Το έθιμο μπορεί να διαρκέσει μέχρι και τρεις ημέρες και ολοκληρώνεται αφού τα Μωμογέρια περάσουν από όλα τα σπίτια. Το έθιμο συνδέεται με την παράδοση που κράτησαν ζωντανή οι πρόσφυγες που προέρχονταν από ορισμένες περιοχές του Πόντου και συμπεριλήφθηκε -μετά από πρόταση του υπουργείου Πολιτισμού- στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας (ΟΥΝΕΣΚΟ).
Στο Βόιο και στα Γρεβενά τα «Ραγκουτσάρια»
Στα περισσότερα ορεινά χωριά του Βοΐου Κοζάνης και των Γρεβενών αναβιώνουν τα «Ρουγκατσάρια». Οι νέοι του χωριού ντυμένοι με τις παραδοσιακές τους στολές, άλλοι μεταμφιεσμένοι φορώντας προβιές και κεφάλια ζώων, άλλοι με αυτοσχέδιες μάσκες αλλά με κεντρικό πρόσωπο την «μπούλα» που είναι άντρας μεταμφιεσμένος σε νύφη και τον «ρογκατσιάρη» δηλαδή τον αράπη, περνούν από όλα τα σπίτια πίνοντας, χορεύοντας και ανταλλάσσοντας ευχές και πειράγματα με τους οικοδεσπότες. Ο «ρογκατσιάρης» έχει μαύρο πρόσωπο από το φούμο, καμπούρα και είναι ζωσμένος στη μέση και την πλάτη του με κυπροκούδουνα από τα γιδοπρόβατα. Στα χέρια του κρατά ένα ρόπαλο, σαν όπλο και με αυτό υπερασπίζεται την «μπούλα», την οποία καθ’ όλη τη διάρκεια της βραδιάς έως και την άλλη μέρα το πρωί, κάποιοι προσπαθούν να κλέψουν. Ο «ρογκατσιάρης» μαζί με την υπόλοιπη ομάδα κάνουν όσο το δυνατόν περισσότερο θόρυβο για να εξαφανιστούν, όπως λένε, οι καλικάντζαροι.
Στη Λάρισα τα «Μπαμπαλούρια»
Με ρίζες από τη διονυσιακή λατρεία, τα «Μπαμπαλούρια» αναβιώνουν στη Θεσσαλία και ειδικά σε ορισμένα χωριά της Λάρισας. Εκεί, οι άντρες φορούν την στολή με κουδούνια, μια μάσκα από προβιά ζώου (τη λεγόμενη “φουλίνα”) κι ένα ξύλινο κυρτό σπαθί. Με τη λήξη της λειτουργίας, τα «Μπαμπαλούρια» ξεχύνονται στους δρόμους, συνοδεία του αδελφογύρτη ο οποίος κρατάει έναν κουμπαρά και μαζεύει τα χρήματα που προσφέρει ο κόσμος. Όποιος δεν δώσει κάτι, δεν τον αφήνουν να πάει στο σπίτι του και… τον απειλούν με το σπαθί τους!
