Του Θεόδωρου Α. Κουτρούκη, Αναπληρωτή Καθηγητή, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Παρα τη λήξη της καραντίνας, οι επιδράσεις της πανδημίας στην αγορά εργασίας είναι καταιγιστικές. Οι τρέχουσες εξελίξεις του παραγωγικού βίου είναι ήδη ευδιάκριτες.
Στην οικονομία η υγειονομική απειλή συρρικνώνει τόσο την προσφορά, όσο και τη ζήτηση, οδηγώντας τάχιστα τις χώρες στο πηγάδι της Ύφεσης. Οι επενδύσεις μειώνονται εν μέσω ενός δυσμενούς οικονομικού κλίματος αβεβαιότητας και ανασφάλειας, που πλήττουν την επιχειρηματικότητα και σηματοδοτούν υψηλό επενδυτικό κίνδυνο.
Στην αγορά εργασίας, η μεγάλη μείωση των ωρών εργασίας παγκοσμίως συνοδεύεται από μείωση της κινητικότητάς της εργασίας και δραστικό περιορισμό των μεταναστευτικών ροών, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Τα στοιχεία από τις ΗΠΑ δείχνουν μια μείωση της απασχόλησης, αύξηση της ανεργίας, αλλα και μια ανησυχητικήμείωση του ποσοστού συμμέτοχης του πληθυσμού στο εργατικό δυναμικό. Παράλληλα ένα βαρύ πλήγμα δέχονται οι ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, ενώ αυξάνονται οι «εργαζόμενοι φτωχοί».
Στιςεργασιακές σχέσεις το lockdown και οι περιορισμοί στην κινητικότητα του ανθρώπινου δυναμικού οριοθετούν εκ νέου την έννοια του «τόπου εργασίας», Παράλληλα η διάδοση της τηλεργασίας, η περαιτέρω επέκταση του outsourcing και ο διαρκώς μεγαλύτερος αριθμός των gig workers εκθεμελιώνει ταχύτατα το γνώριμο εργασιακό περιβάλλον.
Στο νέο σκηνικό εμφανίζονται νέες μορφές εισοδηματικής ανισότητας: μείωση μισθών και κατάρρευση των εισοδημάτων των απασχολουμένων στη γκρίζα ή μαυρη αγορά εργασίας.
Διεύρυνση της ανισότητας διαπιστώνεται και στην Κοινωνική Προστασία/Κοινωνική Ασφάλιση: μεγάλη επιβάρυνση στις δαπάνες υγείας και περίθαλψης του συστήματός κοινωνικής ασφάλισης/προστασίας και επίταση της ανάγκςη υγειονομικής κάλυψης των προσώπων, που δεν έχουν καταβάλει ασφαλιστικές εισφορές.
Επιπλέον, διαπιστώνεται μια υγειονομική ανισότητα των εργαζομένων: διάσπαση εργατικού δυναμικού σε σχετικά ασφαλείς homeworkers και σε εργαζόμενους που δεν μπορούν να εργαστούν εξ αποστάσεων;, άρα εκτίθενται σε σοβαρό κίνδυνο.
Σε αυτές τις συνθήκες είναι πολύ δύσκολο να προβλεφθεί το μέλλον της αγοράς εργασίας, όταν η οικονομία τίθεται σε χειμερία νάρκη και οι εργασιακές σχέσεις κλειδώνονται στο ψυγείο. Το νέο σκηνικό αλλάζει άρδην τις κοινωνικές αντιλήψεις για την εργασία, την εκπροσώπηση των εργαζομένων και το ρόλο του κοινωνικοί διαλόγου, ενώ ενισχύει τις ευέλικτες μορφές απασχόλησης.
Το κρίσιμο ερώτημα για το όχι και τόσο μακρινό μέλλον είναι πως θα «επουλωθεί» το «Μεγάλο Σχίσμα» ανάμεσα σε ασφαλείς και μη απασχολούμενους.
Τέλος, η σταδιακή αναβάθμιση των εργαζόμενων, που θέτουν τον εαυτό τους σε κίνδυνο για να λειτουργήσει η οικονομική ζωή, ανυψώνει την εκτίμηση και το σεβασμό της κοινωνίας στους μέχρι πρότινος ξεχασμένους εργαζομένους: στην υγειονομική φροντίδα, τις ταχυμεταφορές, τις παραδόσεις κατ’ οίκον, τους εργάτες καθαρισμού και απολύμανσης και τους εργαζόμενους της εφοδιαστικής αλυσίδας. Αυτούς τους παραμελημένους και συχνά κακοπληρωμένους άλλοτε κομπάρσους, που παίζουν πλέον πρωταγωνιστικό στην ασφαλή κοινωνική ζωή.