Η σημαία της Επανάστασης του 1821: Πού κατασκευάστηκε – Πού φυλάσσεται στην Ελλάδα

Όταν ξέσπασε η Επανάσταση του 1821 δεν υπήρχε ενιαία διοίκηση, ούτε μόνο μία μόνο σημαία που να αντιπροσωπεύει όλους τους Έλληνες. Η χρυσοκέντητη εικονισματοποδιά της Κοίμησης της Θεοτόκου που κοσμούσε την Ωραία Πύλη του ναού της Ιεράς Μονής της Αγίας Λαύρας, υψώθηκε σύμφωνα με την παράδοση, από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό κηρύσσοντας την έναρξη της Επανάστασης στις 25 Μαρτίου 1821. Το λάβαρο της Αγίας Λαύρας, ο πολυτιμότερος θησαυρός, φυλάσσεται στο θησαυροφυλάκιο της Μονή. Eίναι βυσσινί, κεντημένο με ασημένια και χρυσή κλωστή και στολισμένο με μαργαρίτες, με χρυσά κρόσσια ολόγυρα. Είναι το λάβαρο της ορκωμοσίας των αγωνιστών του 1821, η πρώτη, δηλαδή, σημαία του ελληνικού έθνους που βρίσκεται μαζί με τα όπλα των αγωνιστών του 1821.

Προσφορά των Ελλήνων της Μικράς Ασίας
Σύμφωνα με το αρχείο της Μονής, το λάβαρο ήταν προσφορά των Ελλήνων της Σμύρνης στα τέλη του 16ου αιώνα. Γνωστό είναι ότι το παλαιό μοναστήρι της Αγίας Λαύρας πυρπολήθηκε από τους Τούρκους και καταστράφηκε ολοσχερώς το 1585. Ξαναχτίστηκε στην ίδια θέση το 1600. Αναφέρεται ότι στα τέλη του 16ου αιώνα μοναχοί από τη Αγία Λαύρα έφτασαν στη Σμύρνη για να ζητήσουν οικονομική βοήθεια από την εκεί ορθόδοξη κοινότητα. Εκτός από τους εύπορους Σμυρναίους κινητοποιήθηκαν και οι κοπέλες της πόλης, που προσφέρθηκαν να φιλοτεχνήσουν ένα έργο μοναδικό: Την παράσταση της «Κοίμησης της Θεοτόκου», τη μνήμη της οποίας τιμούσε και τιμά η Μονή. Το έργο ανέλαβε η κεντήστρα Χρύσω με βοηθούς της έναν αγιογράφο και οκτώ κόρες αριστοκρατικών οικογενειών της Σμύρνης.

Οι… περιπέτειες ανά τον χρόνο
Ακολούθησαν περιπέτειες αρπαγής και απομάκρυνσής του από την Αγία Λαύρα. Από το 1770 μέχρι το 1780 βρέθηκε στη Μολδοβλαχία, στη Ρούμελη και στην Ήπειρο. Και στις τρεις περιπτώσεις όμως αγοράστηκε από τη Μονή ή ανταλλάχθηκε με άλλα κειμήλια. Με το ξέσπασμα της Επανάστασης το λάβαρο χρησιμοποιήθηκε για να εμπνεύσει ενθουσιασμό στους αγωνιστές και να διασαλπίσει το ιερό και δίκαιο του Αγώνα. Έτσι έγινε η πρώτη πολεμική σημαία των επαναστατών. Το κρατούσαν στην πολιορκία των Καλαβρύτων κι εκεί δέχτηκε τουρκικό βόλι, σημάδι που είναι εμφανές στο κεφάλι του αριστερού αγγέλου της εικόνας. Το 1826, όταν η Μονή πολιορκήθηκε και πυρπολήθηκε από τον Ιμπραήμ, οι μοναχοί το διέσωσαν μεταφέροντάς το στο νησί Κάλαμο κοντά στην Ιθάκη. Το 1884 μια εφημερίδα αμφισβήτησε ότι το λάβαρο χρησιμοποιήθηκε για την ορκωμοσία των αγωνιστών. Με αφορμή το δημοσίευμα αναζητήθηκαν οι εν ζωή αυτόπτες μάρτυρες και βρέθηκαν δεκατέσσερις, που πιστοποίησαν το γεγονός (υπάρχουν σχετικές καταγραφές στο αρχείο της Μονής).

Πού σώζεται
Το πολύτιμο αυτό ιστορικό κειμήλιο συντηρήθηκε για τελευταία φορά το 1993 και έκτοτε φυλάσσεται σε ειδική θήκη της Μονής της Αγίας Λαύρας. Στη Μονή διασώζεται κι ένα άλλο τεκμήριο της μικρασιάτικης χρυσοκεντητικής: Ο επιτάφιος που κεντήθηκε στη Σμύρνη το 1754 από την Ελληνίδα Κασσιανή.

Η επανάσταση
Ως ημέρα έναρξης της επανάστασης είχε οριστεί από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη «ως ευαγγελιζομένη την πολιτικήν λύτρωσιν του ελληνικού έθνους» η 25η Μαρτίου, εορτή του Ευαγγελισμού για τους Ορθοδόξους. Οι συγκεντρωμένοι στη συνέλευση της Βοστίτσας πρόκριτοι της Πελοποννήσου εξέτασαν ως εναλλακτικές ημερομηνίες κήρυξης της Επανάστασης την 23 Απριλίου και την 21 Μαΐου, εορτές του Αγίου Γεωργίου και των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης αντίστοιχα, σε περίπτωση που δεν είχαν πληροφορηθεί τις διαθέσεις της Ρωσίας και τελικά κατέληξαν στην 25η Μαρτίουτου 1821.